ТАУЛЫ ҚАРАБАҚ ҚАҚТЫҒЫСЫ КЕЗІНДЕГІ ИРАН-АЗЕРБАЙЖАН ҚАТЫНАСТАРЫНА ӘСЕР ЕТЕТІН ФАКТОРЛАРДЫ ТАЛДАУ
##plugins.pubIds.doi.readerDisplayName##:
https://doi.org/10.48371/ISMO.2023.52.2.001Кілт сөздер:
Иран, Әзірбайжан, Армения, Таулы Қарабақ мәселесі, Таулы Қарабақ, Әзірбайжан ұлтшылдығы, Таяу Шығыс, шииттер, сыртқы байланыстар, Израиль, Түркия, Кеңес Одағы, АмерикаАннотация
Бұл ғылыми мақалада Иран Ислам Республикасы мен Әзірбайжан арасындағы аласапыран қарым-қатынастары талданады. Бұл ретте ерекше назар қатынастарының тарихи траекториясын қалыптастырған факторларға аударылады. Бұл еңбек Таулы Қарабақ жанжалында Иранның Арменияға үнсіз қолдау көрсетуі екі мемлекет арасындағы келіспеушіліктерге әкелгенін сипаттайды, сонымен қатар осы қақтығыстың тарихына тереңірек үңіледі. Мақалада сондай-ақ екі елдің сыртқы және аймақтық саясатының стратегиясына кез келген идеологиялық немесе діни себептерден гөрі материалдық және геостратегиялық игіліктердің көбірек ықпал ететіні көрсетілген.
Мақалада сондай-ақ Америка Құрама Штаттары, Ресей, Израиль және Түркия сияқты әлемдік державалардың Иран-Әзербайжан қарым-қатынасының траекториясын қалыптастырудағы рөлі талданады. Екі елдің (Иран мен Әзірбайжан) сыртқы байланыстарының траекториясында үшінші елдің (Армения) қалай шешуші рөл атқара алатыны айтылады. Бұл мақала Иран мен Әзірбайжанның бір-біріне деген паранойясының тарихи тамырларын іздейді, мысалы, Иранның Ирандағы әзірбайжандық ұлттық сананың көтерілуінен қорқуы және Әзірбайжан Иранның экспансияшыл мақсаттарынан қорқуы. Мақалада екі мемлекет арасындағы қарым-қатынастарды, яғни Таулы Қарабақ жанжалын шешу, ортақ мүдделер мен идеологияларды ілгерілету, сондай-ақ бір-бірінің егемендігін құрметтеу арқылы қалай жақсартуға болатыны туралы авторлардың сақтық тұжырымдары берілген.
