ОРТАЛЫҚ АЗИЯДАҒЫ СЫРТҚЫ КҮШТЕР: ШЫҰ-НЫҢ АЙМАҚТАҒЫ БИЛІКТІ БӨЛУДЕГІ РӨЛІ
##plugins.pubIds.doi.readerDisplayName##:
https://doi.org/10.48371/ISMO.2023.54.4.011Кілт сөздер:
Орталық Азия, сыртқы күштер, Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы, билік динамикасы, қауіпсіздік мәселелері, аймақтық ұйымдар, геосаясат, тарихи контекст, күштер тепе-теңдігі, геосаяси ықпал, билікті бөлуАннотация
Бұл мақалада Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы (ШЫҰ) атқаратын рөлге ерекше назар аудара отырып, сыртқы державалардың шатастырылған желісі және олардың Орталық Азиядағы билік динамикасына әсері қарастырылады. Тарихи контекстке шолу жасаудан бастап, баяндау Ресей, Қытай және ШЫҰ-ның басқа мүшелері сияқты ірі сыртқы ойыншылардың қатысуын қадағалайды. ШЫҰ-ның пайда болуы мен мақсаттары оның қауіпсіздік, экономикалық және саяси ынтымақтастық мәселелерімен айналысатын маңызды аймақтық ұйымға айналуына жарық түсіреді.
Мақалада ШЫҰ ішіндегі билік динамикасы сыни тұрғыдан талданады, ірі сыртқы державалардың әсері және осы динамиканы басқару үшін Орталық Азияның шағын мемлекеттері қолданатын стратегиялар талданады. ШЫҰ ілгерілететін экономикалық ынтымақтастық және инфрақұрылымды дамыту жобалары олардың өңірдегі экономикалық қуатты бөлуге әсері тұрғысынан қаралады. Ұйымның қауіпсіздік мәселелерін, соның ішінде бірлескен әскери жаттығулар мен қауіпсіздік саласындағы ынтымақтастықты шешудегі рөлі оның кең геосаяси ландшафтқа әсерін түсіну үшін мұқият зерттелуде.
ШЫҰ алдында тұрған сын-қатерлер мен сын-ескертпелер қарастырылып, белгілі бір сыртқы державалардың әлеуетті үстемдігіне және ұйымның мақсаттарына жетудегі тиімділігіне қатысты мәселелерге теңдестірілген көзқарас ұсынылады. Болашаққа көз жүгіртсек, мақалада Орталық Азиядағы билікті бөлудегі ықтимал өзгерістер зерттеліп, ШЫҰ рөлінің өңірлік тұрақтылық пен даму үшін неғұрлым кең салдары қарастырылады. Деректер мен мысалдармен расталған жан-жақты талдау жасай отырып, бұл мақала Орталық Азияның өзгеріп отырған геосаяси динамикасын және ШЫҰ-ның оның болашағын қалыптастырудағы рөлін түсінуге құнды үлес қосады.
