ҮЛКЕН КАСПИЙ ӨҢІРІ ЕЛДЕРІНДЕГІ АҚШ-ТЫҢ МҮДДЕЛЕРІ
##plugins.pubIds.doi.readerDisplayName##:
https://doi.org/10.48371/ISMO.2024.58.4.017Кілт сөздер:
геосаясат, Каспий теңізі, Каспий аймағы, халықаралық ынтымақтастық, АҚШ, Америка стратегиясы, БҰҰ, ИранАннотация
Мақалада Америка Құрама Штаттарының Қазақстан, Түрікменстан, Әзірбайжан, Иран және Ресей сияқты мемлекеттерді қамтитын үлкен Каспий аймағындағы елдердегі мүдделері көрсетілген. Каспий теңізінің делимитациясы мен құқықтық мәртебесі жөніндегі келіссөздерге назар аударған АҚШ-тың Каспий аймағындағы жаңа стратегиясы аймақтағы жедел геосаяси және экономикалық өзгерістерге жауап болды. Каспий теңізінің көмірсутегінің бай ресурстарын игеруге ұмтылатын Батыс мұнай-газ компанияларының белсенділігінің артуы және Каспий маңы мемлекеттерінің энергетикалық экспансияға бағытталған экономикалық басымдықтарының өзгеруі теңіз ресурстарын пайдалануды реттеу тәсілдерін қайта қарауға әкелді. . Каспий қорларына ықпалын және бақылауын барынша арттыруға ұмтылған Ресей келіссөздердің көпжақты форматынан екіжақты келісімдер сериясына көшуді таңдады, бұл көптеген дау тудырды.
Америкалық стратегия, өз кезегінде, Каспий ресурстарын пайдалануды, оның ішінде көпжақты келіссөздер мен көмірсутектерді өндіру мен тасымалдаудағы ашықтықты ынталандыру арқылы неғұрлым ашық және әділ реттеуге ұмтылады. АҚШ та бір елдің немесе елдер тобының Каспий энергетикасын монополиялауына жол бермеуге мүдделі. Осы мақсатта АҚШ Каспий мұнайы мен газын альтернативті бағыттар бойынша тасымалдау инфрақұрылымын дамытуға белсенді түрде ықпал етуде, бұл ресейлік инфрақұрылымға тәуелділікті азайтуға көмектеседі. Дегенмен, АҚШ-тың міндеті аймақтағы күрделі геосаяси жағдаймен, соның ішінде Иранның ықпалымен және аймақтық блоктарды құру тенденциясымен қиындауда. Сондықтан, Американың Каспий аймағындағы саясатының аспектілері көбінесе күштер тепе-теңдігін қамтамасыз ету және бір державаның үстемдігін болдырмау үшін Каспий маңы елдерімен қарым-қатынасты нығайтуға бағытталған дипломатиялық күш-жігерді қамтиды.
