КӨПВЕКТОРЛЫ САЯСАТ ГЕОСАЯСИ БҰЛТАРЫС ҚҰРАЛЫ РЕТІНДЕ: 2022 ЖЫЛДАН КЕЙІНГІ ҚАЗАҚСТАННЫҢ РЕСЕЙ ЖӘНЕ ҚЫТАЙМЕН ҚАТЫНАСЫНДАҒЫ СЫНДЫҚ ГЕОСАЯСИ БАҒЫТЫ
##plugins.pubIds.doi.readerDisplayName##:
https://doi.org/10.48371/ISMO.2025.60.2.006Кілт сөздер:
Қазақстан, сыртқы саясат, көпвекторлы дипломатия, сындық геосаясат, геосаяси маневр, стратегиялық автономия, орта державалардың мінез-құлқы, қауіпсіздікАннотация
Бұл мақалада Ресейдің Украинадағы ауқымды әскери операциясы және Қытайдың Еуразия кеңістігіндегі белсенділігінің артуы аясында Қазақстанның сыртқы саяси стратегиясының өзгеруі қарастырылады. Жетекші әлемдік державалардың мүдделері тоғысқан аймақта орналасқан Қазақстан көпвекторлы саясатын геосаяси бұлтарыс құралына айналдырды. Қазақстан ресейлік Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы (ҰҚШҰ) шеңберіндегі одақтастық қатынастарды сақтай отырып, сондай-ақ, Қытаймен «Бір белдеу, бір жол» бастамасы аясындағы экономикалық ынтымақтастықты нығайта отырып, Батыс елдерімен де байланыстарын кеңейтуде.
Мақалада сындық геосаясат және дискурсивтік талдау әдістері (Г. О’Туатейл, Дж. Эгнью және М. Мюллердің тұжырымдамалары негізінде) қолданылып, Қазақстанның геосаяси рөлінің перифериялық мемлекеттен аймақтық нормалар мен стандарттарды қалыптастырушы белсенді акторға өзгеру үдерісі зерделенеді. Ресми баяндамалар, стратегиялық құжаттар мен аймақтық саяси дискурстарға сапалық талдау жүргізу арқылы мемлекет басшылығының кеңістік туралы көзқарастары мен дипломатиялық ескертулері зерттеледі.
Мақалада Қазақстанның сыртқы саясаты сыртқы күш орталықтары арасындағы икемді теңгерімді сақтау жөніндегі прагматикалық көзқарасты ғана емес, сонымен қатар егемендікті сақтауға, асимметрияларды қайта қарауға және көпполярлы және бәсекеге қабілетті халықаралық тәртіпте субъективтілікті бекітуге бағытталған саналы дискурсивті тәжірибені білдіреді деп көрсетілген.
Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың соңғы баяндамаларына, әсіресе стратегиялық тұтастыққа негізделген және толыққанды Орталық Азия жөніндегі көзқарасына сүйене отырып, мақала Қазақстанның геосаяси субъектілігін қалпына келтіру және нығайтуға деген ұмтылысын ашады. Осылайша, зерттеу қазіргі жаһандық иерархия өзгеріс жағдайындағы «орташа державалардың» мінез-құлқын талдауға үлес қосып, Қазақстанның стратегиялық автономияға жету жолындағы сындарлы дипломатиялық теңгерімділігін көрсетеді.
