ОРТАЛЫҚ АЗИЯДА СУ ДИПЛОМАТИЯСЫНЫҢ ДАМУЫНДАҒЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҰЙЫМДАРДЫҢ РӨЛІ
##plugins.pubIds.doi.readerDisplayName##:
https://doi.org/10.48371/ISMO.2025.60.2.013Кілт сөздер:
су дипломатиясы, халықаралық ұйымдар, трансшекаралық су ресурстары, Орталық Азия, халықаралық ынтымақтастық, мүдделі тараптарды тарту, бассейндік комиссиялар, экологиялық тәуекелдерАннотация
Орталық Азияның трансшекаралық су ресурстары өңірлік тұрақтылықты сақтау және біздің заманымызда орнықты дамуға қол жеткізу үшін іргелі элемент ретінде қызмет етеді. Зерттеу Амудария және Сырдария өзендерінің бассейндерін басқару үшін су дипломатиясын дамыту мақсатында БҰҰ, Дүниежүзілік банк, ЕО, ЕҚЫҰ және ХҚЕС қоса алғанда, Халықаралық ұйымдарға баға берді. Нормативтік құқықтық актілердің Контент-талдауы сараптамалық қорытындылармен және қаржыландыру және су қауіпсіздігі бойынша салыстырмалы статистикамен бірге құқықтық базаны әзірлеуді, инфрақұрылымдық жобаларды қаржыландыруды және су дауларында делдалдықты қамтитын олардың қызметінің үш негізгі бағытын анықтау үшін пайдаланылды. Сандық талдау көрсеткендей, қаржыландырудың 70% - дан астамы инфрақұрылымды жаңғыртуға бөлінеді, бірақ институционалдық даму бағдарламалары мен жергілікті мамандарды даярлауға қаражаттың жалпы көлемінің 10% - дан азы бөлінеді. Тәжікстан (бір адамға жылына 8500 м3) мен Өзбекстан (жылына 3000 м3-тен аз) арасындағы су ресурстарындағы үлкен айырмашылықтар мемлекетаралық қақтығыстардың шиеленісуіне әкеліп соғады, бұл тиімді дипломатиялық күш-жігердің қажеттілігін дәлелдейді. ЕО-ның Орталық Азия елдері арасындағы су ынтымақтастығы жөніндегі бастамалары мен ЕҚЫҰ-ның делдалдық қызметі жобаның табысы негізінен саяси партиялардың міндеттемелері мен стратегиялық келісімге байланысты екенін көрсетеді. Адами әлеуетті дамытуға оқыту және келіссөздер платформаларын құру жөніндегі бастамалар шеңберінде ерекше назар аударылады. Бұл зерттеулер құқықтық базаны жетілдіруді, сондай-ақ білім беру бағдарламаларына бағытталған қаржыландыруды әртараптандыруды және халықаралық ұйымдардың өңірлік үкіметтермен үйлестіруін күшейтуді ұсынуға мүмкіндік береді. Зерттеу нәтижелері Орталық Азиядағы климаттың өзгеруіне бейімделу мен су ресурстарын басқарудың тұрақты ұзақ мерзімді стратегияларын әзірлеу үшін маңызды ақпарат береді.
