ШЫҰ АЯСЫНДАҒЫ ӨҢІРЛІК ИНТЕГРАЦИЯ ЖӘНЕ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ЫНТЫМАҚТАСТЫҚ: БИБЛИОМЕТРИЯЛЫҚ ТАЛДАУ
##plugins.pubIds.doi.readerDisplayName##:
https://doi.org/10.48371/ISMO.2025.61.3.008Кілт сөздер:
Шанхай ынтымақтастық ұйымы, Орталық Азия, библиометриялық талдау, өңірлік интеграция, білім теңсіздігі, халықаралық қатынастарАннотация
Бұл мақала Шанхай ынтымақтастық ұйымына арналған ғылыми әдебиеттердің алғашқы жан-жақты библиометриялық талдауын ұсынады, әсіресе оның Орталық Азиядағы рөліне баса назар аударады. 2001-2024 жылдар аралығындағы Scopus дерекқорынан алынған мәліметтерді қолдана отырып, зерттеу PRISMA әдістемесіне негізделген іріктеу критерийлерін қолданады, бұл әдістемелік қатаңдықты қамтамасыз етеді. Авторлық серіктестік желілерін, дәйексөз үлгілерін және тақырыптық кластерлерді визуализациялау үшін VOSviewer бағдарламасы пайдаланылады. Зерттеу нәтижелері 2000-жылдардың ортасынан бастап ШЫҰ-ға деген ғылыми қызығушылықтың тұрақты өскенін көрсетеді, ал жарияланым шыңдары Еуразиядағы маңызды геосаяси өзгерістермен сәйкес келеді. Негізгі жарияланым алаңдарына Europe-Asia Studies, Central Asian Survey және Journal of Contemporary China журналдары жатады. Дәйексөздерге талдау жасау авторитарлық нормалардың таралуы, аймақтық қауіпсіздік және Қытайдың Орталық Азиядағы стратегиялық ұстанымының эволюциясы жөніндегі негізгі еңбектер тобын анықтайды. Тақырыптық кластерлеу бес негізгі зерттеу бағыттарын көрсетеді: аймақтық басқару, қауіпсіздік саласындағы ынтымақтастық, Қытайдың сыртқы саясаты, Оңтүстік Азиядағы процестер және энергетика мен инфрақұрылым байланысы. Бұл бағыттар ШЫҰ туралы зерттеулердің қауіпсіздікке негізделген дискурстан дамуға, нормативтік пікірталастарға және геосаяси қайта құрылымға қарай кеңейіп келе жатқанын көрсетеді. Зерттеу айқын эпистемологиялық теңсіздікті көрсетеді: беделді жарияланымдардың басым бөлігі АҚШ, Қытай, Ресей және Ұлыбритания сияқты Глобалды Солтүстік елдеріндегі мекемелерден шыққан, ал Орталық Азиядағы ғалымдар аз қамтылған. Бұл асимметрия білімді локализациялау мәселелерінің өзектілігін және халықаралық қатынастар саласының инклюзивтілігін қайта қарастыру қажеттігін алға тартады. Әдістемелік тұрғыдан мақала библиометриялық құралдардың ғылыми білім құрылымын картаға түсірудегі тиімділігін көрсетеді, ал теориялық тұрғыдан асимметриялық өңірлік интеграция және жаһандық халықаралық қатынастарды деколонизациялау мәселелеріне үлес қосады. Зерттеу батыстық емес эпистемологиялармен өзара іс-қимылды кеңейтуге және Орталық Азия ғалымдарының ғылыми белсенділігін арттыруға шақырады. Бұл нәтижелер көпжақты ынтымақтастықты зерттеуге және Еуразиядағы өңірлік серіктестік тетіктерін жетілдіруге маңызды үлес қоса алады.
